Düşmanını tanımayan dostunu bulamaz
Dünyayı anlayan, ondan sakınır. Ondan sakınan, nefsini tanır. Nefsini tanıyan, Rabbini bulur. Zira bir hadis-i şerifte;
(Nefsini tanıyan Rabbini tanır) buyurulmuştur.
Dünya, insanı, Allahü teâlâdan uzaklaştıran şeyler demektir. Kadın, çocuk, mal, rütbe, mevki düşüncesi, Allahü teâlâyı unutturacak kadar aşırı olursa, dünya olur. Çalgılar, oyunlar, faydasız, boş şeylerle vakit geçirmek, hep bunun için dünya demektir. Hadis-i şerifte;
(Dünya ile ahiret birbirinin zıddıdır, birbirine uymaz. Birini razı edersen, öteki gücenir) buyurulmuştur.
Her insanda nefs vardır. Nefs, Allahü teâlânın düşmanıdır. Hep kötülük yapmak ister. Emirlere uymak istemez. Bir hadis-i kudside, Allahü teâlâ;
(Nefslerinizi, kendinize düşman biliniz! Çünkü, nefsleriniz, bana düşmandırlar!) buyurmaktadır
Mevlanâ Celaleddin-i Rumi hazretleri; "Nefs, yaratıkların içinde en ahmak olanıdır. Hep kendi zararını ister. Onun yakasını bırakmaya gelmez. Çünkü en büyük düşman nefstir” buyurmuştur.
İnsan için en büyük düşman, kendi nefsidir. Bunu düşman bilmedikçe, insanın kurtuluşu imkansızdır. Sehl bin Abdullah-ı Tüsteri hazretleri; "Her kim nefsini kendine dost edinirse, Allahü teâlâyı kendine düşman etmiş olur" buyurmuştur.
Bir kalbde, iki sevgi olmaz. Ya Allahü teâlânın sevgisi veya Onun düşmanlarının sevgisi vardır. Kalb, hiç boş kalmaz. Bunun için hikmet ehli; “Kalbini düşmandan boşalt! Dostu kalbe çağırmaya lüzum kalmaz, zira dostun muhabbeti, kendiliğinden kalbe gelir” demişlerdir.
Seven, sevdiğinin dostlarını sever, düşmanlarına da düşman olur. Sevgi bunu gerektirir. Abdullah Mürteiş hazretleri; "Kul, Allahü teâlânın sevgisini, Allahü teâlânın sevmediklerine düşman olmakla kazanır. Allahü teâlânın sevmedikleri ise, insanı Allahü teâlâdan uzaklaştıran şeylerin hepsidir" buyurmuştur.
Nefs, Şeytan ve Kötü Arkadaş, bu üç düşmana karşı çok dikkatli ve uyanık olmak lazımdır. Zira bunlar, insanın imanının çalmak, yok etmek için uğraşmaktadırlar. Din büyükleri; “İmanın düşmanı dörttür: Sağda kötü arkadaş, solda nefsin hevâsı, istekleri, önde dünyaya düşkün olmak ve arkada ise şeytan, imanı almak dilerler. Kötü arkadaş, yalnız insanın malını, parasını çalmak, dünyasını almak için aldatanlar değildir. Arkadaşların en kötüsü, en zararlısı insanın dinini, imanını, edebini, hayâsını, ahlakını bozmaya uğraşanlar, böylece dünyasına ve ahiretine, ebedi saadetine saldıranlardır” buyurmaktadırlar.
İslam âlimlerinden Ahmed Siyâhi hazretleri oğluna nasihat olarak buyuruyor ki:
“Ey oğul! Dünyaya sarılmış, ona gönül vermiş olanlarla bulunma. Onlarla sohbet ve beraberlik gam, keder ve üzüntü getirir. Bu, tecrübe ile sabittir. Allahü teâlânın emir ve yasaklarına uymayan,
nefsinin arzu ve isteklerine uymuş kimselerle beraber olma. Böyle kimseler gizli düşman olup, insanın yüzüne karşı dalkavukluk yaparlar, gıyabında, arkadan ise aleyhinde bulunurlar.”
Nefs ve kötü arkadaştan sonra, insan için en büyük düşman şeytandır. Bu konuda Ahmed bin Âsım Antâki hazretleri; “En tehlikeli düşman, sana en yakın, en gizli ve kalbi devamlı kötü vesveseleriyle meşgul eden şeytandır” buyurmaktadır.
Allahü teâlâ, iblise, Resulullah efendimize giderek, soracağı bütün suallere doğru cevap vermesini emretti. İblis yaşlı bir ihtiyar şeklinde, Resulullah efendimizin huzuruna geldi. Resulullah efendimiz ona;
-Sevmediğin ve düşman olduğun kimseleri söyle buyurunca, İblis;
-Dünyada en sevmediğim kimse sensin ve âdil sultânlar, tevâzu sahibi zenginler, doğru sözlü tüccârlar, ihlâs sahibi ve ilmi ile amel eden âlimler, din-i İslamı yaymaya çalışanlar, merhametli olanlar, tevbe edenler, haramdan kaçınanlar, daima abdestli bulunanlar, daima hayır ve hasenâtta bulunanlar, güzel huylu ve insanlara faydalı olanlar, Kur’an-ı kerimi tecvide uygun okuyanlar ve herkes uyurken namaz kılanlardır dedi. Resulullah efendimiz;
-Dünyada sevdiğin, dost olduğun kimseleri söyle buyurdu. İblis;
-Zâlim sultânlar, kibirli zenginler, hâin tüccârlar, içki içenler, teganni edenler, fuhuş yapanlar, yetim malı yiyenler, namaza ehemmiyet vermeyenler, uzun dünya arzularına sahip olanlar, hemen öfkelenip, öfkesini yenemeyenler benim dostum, sevdiğim kimselerdir cevabını verdi.
İbn-i Vefâ hazretleri de, kendisinden nasihat isteyen bir kimseye şöyle buyurur:
"Dini dünya isteklerine âlet eden, herkesin imanını bozan kötü din adamı İblis'ten daha zararlıdır. Çünkü, şeytan vesvese verdiği için, mümin bir kimse onun düşman olduğunu bilir. İblis'e uyduğu takdirde âsi bir kul olacağını anlar, günahına derhal tevbe eder. Kötü din adamları ise, hak ile bâtılı karıştırarak, nefslerinin arzusuna göre hüküm verirler ve doğru yoldan ayrılırlar. Kötü din adamlarından Allah'a sığın ve onlarla bir arada bulunmaktan sakın! Sadık, iyi ve sağlam din âlimleriyle birlikte bulun."
Hep hocasından nakil yapan bir zâta; “Sen hocandan ne öğrendin?” diye sual edilince;
“Ben hocamdan, kimi sevip, kimi sevmeyeceğimi öğrendim” cevabını vermiştir.
